woensdag 4 september 2013

Waarnemen en interpreteren

Wat doe jij met wat je waarneemt? En hoe bewust ben jij je ervan wat je doet? Wat zie ik toch veel op een dag. En gelukkig merk ik dat allemaal niet op, anders zou ik waarschijnlijk nog sneller overvoerd met informatie zijn dan ik nu al ben. Ja, zei iemand ooit eens tegen mij, je bent veel te alert. Je merkt zoveel op. Daardoor ben je veel te druk in je hoofd en 's avonds dus moe. Dat klopt. Ik merk veel op. Waar dat vandaan komt weet ik niet. Zou het een oud oerinstinct zijn? Ben ik gewoon nieuwsgierig? Is het wantrouwen? In ieder geval heb ik geprobeerd wat meer langs me heen te laten gaan. Dat valt nog niet mee. 

Met datgene wat ik opmerk, kan ik ook iets doen.
1. Alleen waarnemen
2. Interpreteren
3. Een gevoel creëren
4. Een actie eraan plakken
5. Feedback geven

1. Waarnemen Wat is waarnemen eigenlijk? Waarnemen is precies wat het zegt: je ziet iets, voelt iets, hoort iets, ruikt iets, proeft iets. Bijvoorbeeld: ik kan zien dat een stoplicht op rood springt, dat iemand op straat loopt, dat iemand op de stoep staat, dat iemand onderuit gezakt in zijn stoel hangt. Ik kan horen dat iemand iets zegt, dat er muziek is, geluiden van de straat, dat iemand op een monotone manier praat. Dat is wat ik waarneem.

2. Interpreteren Wat doen wij als mensen echter veelal? We interpreteren datgene wat we waarnemen. En dat kost echt geen tijd. Nee, dat gaat binnen een seconde. Iemand staat op de stoep, steekt niet gelijk over en wij denken al dat hij niet durft. Iemand hangt in zijn stoel en onmiddellijk is hij moe, lui. Iemand praat monotoon en hij is saai, moe, niet enthousiast, misschien zelfs verdrietig. Wat is nu het verschil tussen waarnemen en interpreteren: juist, dat wij invullen. Wij plakken zelf een etiket op datgene wat we waarnemen. En vervolgens maken we dat tot onze waarheid.

3. Een gevoel creëren. Soms maken we onszelf helemaal gek met wat we interpreteren. Onze partner kijkt 'weer eens op die bepaalde manier' en we weten al precies wat hij voelt en gaat zeggen. Hiermee creëren we een gevoel bij onszelf. Of iemand zegt iets wat ons nogal raakt. In plaats van te vragen wat diegene bedoelt, schieten we in een gevoel van boosheid of verdriet. Dit is vaak ons eigen gevoel. Er is iets in ons dat maakt dat dit gevoel naar boven komt.

4. Een actie eraan plakken. Natuurlijk, als we iemand heel goed kennen, zou het kunnen dat we gelijk hebben. Hoewel we ook door datgene wat we invullen zelf al een andere houding tegenover hem/haar hebben waardoor deze dat gedrag gaat vertonen wat we verwachten. Als we een open houding zouden hebben, zou het heel goed kunnen dat er heel ander gedrag ontstaat. De actie op degene die iets tegen ons zegt wat ons kan zijn, dat we flink uitvallen en een ruzie ontketenen.

Een voorbeeld. Anja heeft een nieuwe jurk gekocht die eigenlijk een beetje boven het budget is dat ze heeft afgesproken met haar man. Ze kan er echter niet heel blij mee zijn, want ze maakt zich zorgen over zijn reactie. Zou hij boos zijn? In haar hoofd speelt zich een heel scenario af van de ruzie die thuis losbarst over de prijs van de jurk. Als ze thuiskomt en de jurk laat zien reageert haar man enthousiast. En zijn reactie op de prijs is alleen: "is het goede kwaliteit? Ben je er blij mee? Dan is hij het toch waard!" Anja heeft zichzelf dus voor niets zorgen gemaakt. Het invullen en een gevoel creëren was niet nodig geweest.

5. Feedback geven. Soms zie ik iemand iets doen wat binnen mijn referentiekader echt niet kan. Mijn normen en waarden worden dan geraakt. Zo las ik laatst dat er iemand van een flat op 12 hoog een vuilniszak naar beneden had gegooid. Als ik dat zou zien, zou ik er onmiddellijk iets van zeggen. Er zijn natuurlijk ook veel situaties waarin je eerst meer informatie moet hebben om feedback te geven. De vraag is dan: wat maakt dat iemand doet (of zegt) wat hij doet (of zegt). Je kunt wel bij alles wat je waarneemt onmiddellijk 'commentaar' hebben, maar de vraag is of dat van toepassing is.

Hoe bewust ben jij van de manier waarop je invult/interpreteert? Heb je zelf nog voorbeelden? Dan lees ik die graag. Je kunt ze hieronder plaatsen.